بسم الله الرحمن الرحیم

اللّهم صَلّ عَلی مُحَمَّد و آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم

بسم الله الرحمن الرحیم

اللّهم صَلّ عَلی مُحَمَّد و آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم

سیر و سلوک به روش پیامبر

شنبه, ۲۴ فروردين ۱۳۹۲، ۰۴:۵۲ ب.ظ

سیر و سلوک به روش پیامبر

پله پله تا ملاقات خدا

محورهای‌ مهم‌ سلوکی‌ در آموزه‌های‌ نبوی‌

 

الف‌) تهذیب‌ نفس‌ وتزکیه‌ دل‌

 ابوذر از رسول‌ گرامی‌ صلی الله علیه و آله و سلم سئوال‌ کرد: آیا مطلبی‌ در قرآن‌ یافت‌ می‌شود که‌ در کتاب‌های‌ انبیای‌ گذشته‌ هم‌ آمده‌ باشد؟ آن‌ حضرت‌ فرمود: آری‌ و آن‌ عبارت‌ است‌ از اهمیت‌ و فضیلت‌ خودسازی‌ وتهذیب‌ و تزکیه‌ روح‌ که‌ از بهترین‌ و برجسته‌ترین‌ مسایل‌ انسانی‌ است‌. و در فرازی‌ دیگر فرمود: «اعدی‌ عدوک‌ نفسک‌ التی‌ بین‌ جنبک‌» (مجلسی‌، پیشین‌، ج‌ 67، ص‌ 36). یعنی‌ بزرگ‌ترین‌ مانع‌ در راه‌ سیر و سلوک‌، «نفس‌ خودبین‌ و هوس‌ مداری‌» است‌ که‌ باید آن‌را به‌ طور دقیق‌ شناخت‌ و با آن‌ مبارزه‌ کرد و این‌ مبارزه‌ یک‌ مبارزه‌ طولانی‌ مدت‌ در مراحل‌ گوناگون‌ خواهد بود که‌ پیروزی‌ در آن‌ میدان‌ در حوزه‌ اخلاق‌ وتهذیب‌ به‌ «جهاد اکبر» موسوم‌ و موصوف‌ شده‌ است‌؛ «ان‌ النبی‌ بعث‌ سریة فلما رجعوا قال‌: مرحباً بقوم‌ قضوا الجهاد الاصغر و بقی‌ الجهاد الاکبر قیل‌: یا رسول‌ الله‌ و ما الجهاد الاکبر؟ قال‌: جهاد النفس‌» (پیشین‌، ج‌19، ص‌ 182). مبارزه‌ با «دشمن‌ درون‌» که‌ جلوات‌ مختلف‌ دارد نیاز به‌ معرفت‌، مراقبت‌ نفس‌ و محاسبه‌ مستمر نفس‌ دارد تا انسان‌ سالک‌ خود را به‌ اصل‌ برساند و وصل‌ به‌ مبدا عالم‌ گردد و از (خودبینی‌) به‌ (خدابینی‌) سفرنماید و...

ب‌) راه‌های‌ تحصیل‌ ولایت‌ الهی‌

 رسول‌ اکرم صلی الله علیه و آله و سلم  درموعظه‌ای‌ به‌ ابوذر2 می‌فرماید: «یا اباذر! اتحب‌ ان‌ تدخل‌ الجنه‌؟ قلت‌ نعم‌ فداک‌ ابی‌. فقال‌: فاقصر من‌ الامل‌، و اجعل‌ الموت‌ نصب‌ عینیک‌ واستح‌ من‌ الله‌ حق‌ الحیاء. قال‌: قلت‌: یا رسول‌ الله‌! کلنا نستحیی‌ من‌ الله‌. قال‌: لیس‌ ذلک‌ الحیاء، و لکن‌ الحیاء من‌ الله‌ ان‌ لاتنسی‌ المقابر و البلی‌ و الجوف‌ و ما وعی‌ و الراس‌ و ماحوی‌؛ پس‌ آرزوی‌ خویش‌ را کوتاه‌ کن‌ و مرگ‌ را در برابر چشمهایت‌ قرار ده‌ و چنان‌که‌ شایسته مقام‌ الهی‌ است‌ از او حیا کن‌، ابوذر گفت‌ به‌ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  عرض‌ کردم‌ همه ما از خدا حیا می‌کنیم‌ و حریم‌ می‌گیریم‌، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: این‌ حیا نیست‌ و حیا آن‌ است‌ که‌ قبرها و پوسیدگی‌ در آن‌ را فراموش‌ نکنی‌ و مواظب‌ شکم‌ و خوراکی‌هایت‌ باشی‌ و ببینی‌ چه‌ چیزی‌ را در مغز و ذهن‌ خویش‌ قرار می‌دهی‌ سپس‌ فرمود: هر کس‌ که‌ اراده کرامت‌ الهی‌ دارد باید زینت‌ دنیا را رها کند پس‌ هر گاه‌ چنین‌ کردی‌ و شدی‌ به‌ مقام‌ ولایت‌ الهی‌ رسیدی‌.» سپس‌ فرمود: «و من‌ اراد کرامة الله‌ فلیدع‌ زینة الدنیا فاذا کنت‌ کذلک‌ اصبت‌ ولایة الله‌» (پیشین‌، ج‌ 77، ص‌ 83).

چند نکته‌ اخلاقی‌ سلوکی‌ که‌ راه‌ ورود انسان‌ را به‌ بهشت‌ ولایت‌ الهی‌ می‌گشاید و در حدیث‌ یادشده‌ ظهور یافته‌، عبارت‌ است‌ از:

بزرگ‌ترین‌ مانع‌ در راه‌ سیر و سلوک‌، «نفس‌ خودبین‌ و هوس‌ مداری‌» است‌ که‌ باید آن‌را به‌ طور دقیق‌ شناخت‌ و با آن‌ مبارزه‌ کرد و این‌ مبارزه‌ یک‌ مبارزه‌ طولانی‌ مدت‌ در مراحل‌ گوناگون‌ خواهد بود که‌ پیروزی‌ در آن‌ میدان‌ در حوزه‌ اخلاق‌ وتهذیب‌ به‌ «جهاد اکبر» موسوم‌ و موصوف‌ شده‌ است‌.

1ـ مبارزه‌ با آرزوهای‌ این‌ جهانی‌ و تمنیات‌ نفسانی‌؛

2ـ مرگ‌ آگاهی‌ و مرگ‌ باوری‌ و یاد معاد؛

3ـ حیا مندی‌ در برابر پروردگار که‌ در اثر عدم‌ فراموشی‌ قبر و قیامت‌، کنترل‌ شکم‌ وغذاخوری‌، وارسی‌ و محاسبه‌ خاطرات‌ ذهنی‌ و افکار و اندیشه‌ها متجلی‌ می‌گردد؛ یعنی‌ «مراقبه‌» در خصوص‌ سفر اخروی‌، اندیشه‌ها و خوراکی‌ها و...؛

4ـ رهایی‌ از حب‌ دنیا و زینت‌های‌ زود گذر این‌ جهان‌؛

5ـ رسیدن‌ به‌ مقام‌ «ولایت‌ الهی‌» که‌ قرب‌ وجودی‌ به‌ خدا وفنا در ذات‌ پروردگار است‌. (ر.ک‌: جوادی‌ آملی‌، ولایت‌ در قرآن‌، ص‌ 121ـ118 و تفسیر موضوعی‌ قرآن‌ مجید، ج‌ 11، ص‌ 289ـ275).

 

ج‌) گناه‌گریزی‌



 از جمله‌ فرمان‌های‌ حکیمانه‌ که‌ لب‌ اللباب‌ سیر و سلوک‌ الی‌ الله‌ بوده‌ و در عرفان‌ ناب‌ نبوی‌ متموج‌ است‌ گناه‌ شناسی‌ و گناه‌ ستیزی‌ و در نهایت‌، گناه‌گریزی‌ است‌ که‌ پیامبر اکرم‌ صلی الله علیه و آله و سلم آن‌ را به‌ مستی‌ گناه‌ تعبیر کردند؛ زیرا گناه‌ همانند شراب‌ مست‌ کننده‌ و زایل‌ کننده‌ عقل‌ و خرد و معنویت‌ و روحانیت‌ انسان‌ است‌؛ از این‌ رو در توصیه‌ به‌ «ابن‌ مسعود» فرمود: «واحذر سکر الخطیئه‌» (مجلسی‌، پیشین‌، ج‌74، ص‌ 92). و ریشه‌ گناه‌، حب‌ نفس‌، دنیازدگی‌ و غفلت‌ از خدای‌ سبحان‌ است‌ و انسان‌ عارف‌ به‌ خدا و متذکر الهی‌ همواره‌ از مواعظ‌ درونی‌ و بیرونی‌ بهره‌ گرفته‌ و از گناه‌ در مراتب‌ مختلف‌ سلوکی‌ اجتناب‌ می‌نماید.

 

د) عرفان‌ زندگی‌ساز نه‌ زندگی‌سوز

 عرفان‌ نبوی‌ در همه‌ ابعاد فردی‌، خانوادگی‌ و اجتماعی‌ حیات‌ انسان‌ حضور جدی‌ دارد و سیره‌ عملی‌ نبی‌ اکرم‌ صلی الله علیه و آله و سلم در رفتارهای‌ بسیار عالی‌ با اهل‌ منزل‌ و اجتماع‌ حکایت‌ عمیقی‌ از عرفان‌ زندگی‌مدارانه‌ و جامعه‌ گرایانه‌ دارد و حضرت‌، زندگی‌ را نیز با همه‌ ابعادش‌ با انگیزه‌، اندیشه‌ و عمل‌ توحیدی‌ مشاهده‌ می‌کرد و از این‌ رو خلوت‌ و جلوت‌، خدا و خلق‌، خرد و خدمت‌ او مسیر کاملاً روشنی‌ داشت‌ و درد هدایت‌ مردم‌، درد گشایش‌ امور جامعه‌، درد فقرا و محرومان‌ داشتن‌ و طرح‌ این‌ نکته‌ که‌: «من‌ اصبح‌ ولا یهتم‌ بامور المسلمین‌ فلیس‌ بمسلم‌» (پیشین‌، ج‌ 17، ص‌ 337)، بهترین‌ برهان‌ بر عرفان‌ جامعه‌گرایانه‌ است‌ نه‌ جامعه‌گریزانه‌. هم‌چنین‌ برخورد او با خط‌ انحراف‌ عثمان‌ بن‌ مظعون‌، عبدالله‌ بن‌ عمر و... و تلاش‌ برای‌ تحقق‌ عدالت‌ اجتماعی‌، همه‌ وهمه‌ شاهدان‌ عینی‌ و حقیقی‌ برعرفان‌ زندگی‌ ساز است‌.

 

ه‌) عرفان‌ عبودیت‌ محور

گوهر تابان‌ عرفان‌ ناب‌ محمدی صلی الله علیه و آله و سلم ، عبودیت‌ و توحید است‌؛ عبودیتی‌ که‌ هرگز در هیچ‌ مرحله‌ای‌ از سالک‌ سلب‌ نخواهد شد و سالک‌ در مقام‌ سلوک‌ و شکر باید مطیع‌ باید و نبایدهای‌ الهی‌ و شریعت‌ خداوندی‌ باشد و آیه‌ «وَ ما آتاکُم‌ُ الرِّسُول‌ُ فَخُذُوه‌ُ وَ ما نَهاکُم‌ْ عَنْه‌ُ فَانْتَهُوا» (حشر9/) و «وَ اعْبُدْ رَبِّک‌َ حَتّی‌ یَاْتیَک‌َ الْیَقین‌ُ» (حجر99/) «یقین‌» را فایده‌ عبادت‌ و نه‌ حد آن‌ معرفی‌ می‌نماید (جوادی‌ آملی‌، تفسیر موضوعی‌ قرآن‌ مجید، ص‌ 138ـ137) تا «سقوط‌ تکلیف‌» اساساً و موضوعاً از ساحت‌ عرفان‌ ناب‌ سلب‌ و زدوده‌ گردد. زندگی‌ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  آئینه‌ تمام‌ نمای‌ بندگی‌ و توحید اوست‌ و خدای‌ سبحان‌ او را به‌ «عبد» ستوده‌ و رسالتش‌ را به‌ واسطه‌ آن‌ به‌ او بخشیده‌ و به‌ علت‌ عبودیتش‌ او را به‌ معراج‌ برده‌ است‌ «اسری‌ بعبده‌» (اسراء1/) پس‌ عبودیت‌ محور و مرکز سلوک‌ محمدی‌ صلی الله علیه و آله و سلم  است‌ و دیگر هیچ‌.

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۲/۰۱/۲۴
امیرمهدی

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی